HƯ LAO
(SUY NHƯỢC CƠ THỂ)

Đại cương:

Chu Đan Khê cho rằng những chứng hư lao không phàm chứng ngũ lao là do lao quyện nội thương. Chứng trạng của bệnh này thường được chia ra: Có âm hư, có dương hư, có khí hư và có huyết hư..

Hư lao không phải là một chứng bệnh riêng biệt, mà do mắc các bệnh lâu ngày không khỏi đều chuyển thành hư lao. Bệnh lâu ngày thường là bệnh của các tạng, phủ bị hư tổn nguyên khí hư suy. “Hư lao” (mà y học hiện đại gọi là suy nhược cơ thể) Đông y gọi là chứng hư lao là hội chứng bệnh thường gặp ở những người có sức khỏe bị suy yếu do bẩm sinh “là do tiên thiên bất túc” do quá trình dinh dưỡng kém, và mắc các bệnh mãn tính hoặc mới bắt đầu hồi phục sức khỏe sau khi mắc các bệnh cấp tính nặng.

Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh.

Do bẩm thụ tiên thiên bất túc, hoặc do tinh huyết không đầy đủ. Lại phòng dục trác táng quá mức, do lao động chân tay quá sức, lao động trí óc với áp lực quá căng thẳng hoặc vì thất tình (bảy loại biến đổi tình chí: Hỉ, nộ, ưu, tư, bi, khủng, kinh. Là những rối loạn về tâm lý, tình cảm vui giận, buồn, lo, nghĩ, kinh, sợ). Và lục dâm (sáu loại tà khí là: Phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa) xâm phạm lâu ngày làm tổn thương công năng sinh lý của các tạng phủ làm hao tán chân khí mà sinh ra chứng hư lao. Tố vấn thông bình hư thực luận viết: “Khi có tổn ở phần hình thể vật chất thì gọi là âm hư”, (Phần tổn hại hình chất giả tổng viết âm hư). Lại viết: “Âm hư là chứng mà dinh vệ táo, thân dịch khô do các bệnh có hỏa thịnh, thủy khuy gây nên”. Một đặc điểm của hư lao là nguyên khí hao tổn, Cách Nhạc viết: “Nguyên khí bị tổn thương là bệnh hư tổn”.

Như trên chúng ta đã biết suy nhược cơ thể có rất nhiều nguyên nhân gây nên.

Biện chứng luận trị:

Do âm hư

Thường hay gặp ở các thể bệnh: Thận âm hư, Cân âm hư, Tỳ âm hư, Tâm âm hư, Phế âm hư.

A1. Phế âm hư: Thường gặp ở những người suy nhược cơ thể, do viêm phế quản mãn tính, lao…

Triệu chứng lâm sàng: Họng khô ho khan ít đờm, ho có khi ra máu, hay ra mồ hôi trộm, người gầy.
Phương pháp điều trị: Tư âm dưỡng phế (dưỡng âm bổ phế).
Phương huyệt: Phế du, Thái khê, Thái uyên, Xích trạch, Thận du, Liêm tuyền.

A2. Tâm âm hư: Thường hay gặp ở những người thiếu máu, phụ nữ sau khi sinh đẻ mất máu nhiều.

Triệu chứng lâm sàng: Hồi hộp trằn trọc, ít ngủ hay quên, sốt hâm hấp hay ra mồ hôi trộm, lòng bàn tay bàn chân nóng, miệng khô.
Phương pháp điều trị: Bổ dương tâm âm, an thần định chí.
Phương huyệt: Tâm du, Thần môn, Nội quan, Thiếu hải.

A3. Vị âm hư: Thường hay gặp ở những người sau khi mắc các bệnh nhiễm khuẩn có sốt cao.

Triệu chứng lâm sàng: Miệng họng khô nhất là sau khi ngủ dậy, sốt nhẹ trằn trọc, không muốn ăn, táo bón.
Phương pháp điều trị: Tu dưỡng vị âm (Dưỡng âm hòa vị).
Phương huyệt: Túc tam lý, Tam âm giao, Thái khê, Tỳ du, Vị du, Thận du.

A4. Can âm hư: Thường gặp ở phụ nữ tiền mãn kinh, Cao huyết áp và xơ vữa động mạch ở người già, suy nhược thần kinh.

Triệu chứng lâm sàng: Đau đầu hoa mắt chóng mặt, dễ cáu gắt.
Phương pháp điều trị: Bổ can âm.
Phương huyệt: Thái xung, Can du, Đởm du, Thái khê, Khâu khư.

A5. Thận âm hư: Thường hay gặp ở những người bị bệnh suy nhược thần kinh, cao huyết áp, xơ cứng động mạch, rối loạn chất tạo keo (Luput ban đỏ). Thời kỳ hồi phục các bệnh nhiễm khuẩn.v.v…

Triệu chứng lâm sàng: Hoa mắt chóng mặt ù tai, răng lung lay miệng khô, lòng bàn tay bàn chân nóng hay ra mồ hôi trộm, đau nhức trong xương (cốt trưng) đau lưng, ở nam giới có thể di tinh.
Phương pháp điều trị: Bổ thận âm.
Phương huyệt: Thận du, Can du, Tam âm giao, Khí hải, Quan nguyên, Nội quan, Thần môn.

Các bạn xem và cứu theo phác đồ cứu dưỡng sinh của máy cứu ngải Khánh Thiện. Từ trang 22 đến trang 27.

Phòng bệnh.

Duy trì chế độ ăn uống đầy đủ các chất để nâng cao sức khỏe, thường xuyên tập luyện thể dục thể thao nhẹ nhàng phù hợp với từng độ tuổi. Tránh rượu bia và các loại thực phẩm không tốt cho sức khỏe.

Máy cứu ngải

Máy cứu ngải Khánh Thiện

Viên thuốc ngải Khánh Thiện

Những tài liệu tham khảo để biên soạn cho bài viết này.

Y học cổ truyền, trường đại học y Hà Nội của các tác giả: GS.Trần thúy, PGS.Phạm Duy Nhạc, GS.Hoàng Bảo Châu. NXBHN.
Bệnh học nội khoa đông y: TTƯT.BS. Trần Văn Bản. NXBYH.
Nội khoa y học cổ truyền (dùng cho đối tượng sau đại học) trường đại học y Hà Nội, của các tác giả: GS.Trần Thúy, PGS.TS.Trương Việt Bình. NXBYH.
Châm cứu trường đại học y Hà Nội, của các tác giả: GS.Trần Thúy, BSCKII.Trần Quang Đạt, PGS.TS.Trương Việt Bình, BSCKII.Trần Quốc Hiếu, TS.Vũ Nam.

Tác giả bài viết

DOANH NGHIỆP KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
CÔNG TY CỔ PHẦN Y DƯỢC KHÁNH THIỆN

Lương y: TĂNG XUÂN BÂN
Hải Phòng ngày 28/7/2020